De bouwshift in een notendop
Het is zover: na zes jaar is de bouwshift helemaal klaar. Vlaanderen heeft het licht op groen gezet om de open ruimte te beschermen.
WAT IS DE BOUWSHIFT?
De bouwshift moet ervoor zorgen dat er in Vlaanderen tegen 2040 geen extra open ruimte meer wordt ingenomen. We leven in Vlaanderen met een ruimtebeslag van 35 procent. Wat wil zeggen dat een derde van de regio al is ingenomen door huizen, tuinen, bedrijven, wegen en spoorwegen. In Europa is dat gemiddeld maar 5 procent. Vlaanderen verder blijven ‘volbouwen' is op termijn onhoudbaar. Vandaar de bouwshift of betonstop. Een groep rekende dat ongeveer 30.000 hectare van de nog bebouwbare gronden planologisch herbestemd moet worden zodat ze niet langer kunnen worden bebouwd. Alleen zo kan Vlaanderen zijn doel realiseren.
WELKE BESLISSINGEN WERDEN GENOMEN?
Enerzijds zet het Vlaams Parlement het licht op groen voor het zogenaamde decreet ‘Bescherming woonuitbreidingsgebieden'. Dat zet 12.000 hectare aan woonreservegebieden in Vlaanderen onder een stolp: ze worden voortaan beter beschermd tegen ondoordachte aansnijding door gemeentebesturen.
Anderzijds geeft het Vlaams Parlement zijn fiat voor het ‘instrumentendecreet'. Dat legt onder andere vast hoe eigenaars die de waarde van hun gronden zien verminderen door ingrijpen van de overheid vergoed worden: in het jargon ‘planschade'. In de huidige regeling ontvangen grondeigenaars een vergoeding die 80 procent bedraagt van de geïndexeerde aankoopwaarde. Het instrumentendecreet voorziet 100 procent van de marktwaarde.
VERHARDING NEEMT AF
Volgens nieuwe statistieken van het Vlaams overheidsdepartement Omgeving lijkt Vlaanderen niet meer verder te verharden. Die verharding is goed voor ongeveer de helft van het ruimtebeslag. Na een jarenlange groei stabiliseert het verhardingspercentage (hoofdzakelijk gebouwen, wegen en parkeerterreinen) zich vandaag rond 15,3 procent. Het departement Omgeving heeft vorig jaar 125 vergunningsdossiers aangevochten. Het gaat om lokale bouwvergunningen afgeleverd door gemeenten in overstromingsgevoelige gebieden.
KRITIEK
Meerdere specialisten ruimtelijke ordening zijn kritisch. De belangrijkste kritiek is dat de nieuwe regeling voor planschade de bouwshift “onbetaalbaar en dus onhaalbaar maakt”. De grondprijzen zijn de afgelopen jaren sterk gestegen, waardoor de marktwaarde nu vijf tot tien keer hoger kan liggen dan de aankoopwaarde. Volgens de Taskforce Bouwshift zou die bouwshift daardoor 6,8 tot 31 miljard euro kunnen kosten. Vlaanderen weet dus niet wat de bouwshift zal kosten aan de belastingbetaler, behalve dat het een onmogelijk groot bedrag wordt. De factuur zal in de praktijk vooral betaald moeten worden door lokale besturen die moeten kiezen of ze de overtollige bouwgronden al dan niet herbestemmen via gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen. De meeste Vlaamse gemeenten hebben daar de middelen niet voor.
